Αντωνιάδου Μαρία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Ακαδημαϊκή και επιστημονική υπεύθυνη εκπαιδευτικής ομάδας και δράσεων DENTIST EDU
Γνωστικό αντικείμενο: Οδοντιατρική επαγγελματική πρακτική
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Δευτέρα 24 Μαρτίου 2025
Ο ρόλος του χιούμορ στην οδοντιατρική
Επικοινωνία, συνεργασία και ψυχική ευεξία
Το χιούμορ αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο επικοινωνίας, συναισθηματικής αποφόρτισης και οικοδόμησης σχέσεων, το οποίο μπορεί να έχει καθοριστική επίδραση στην καθημερινότητα των επαγγελματιών της οδοντιατρικής. Πέρα από την απλή ψυχαγωγία, το χιούμορ μπορεί να λειτουργήσει ως μηχανισμός μείωσης του στρες, ενίσχυσης της συνεργασίας και διαμόρφωσης θετικού κλίματος στις σχέσεις μεταξύ οδοντιάτρων, ασθενών και λοιπού προσωπικού. Μελέτες έχουν δείξει ότι η συστηματική και ενσυνείδητη χρήση χιούμορ μπορεί να βελτιώσει σημαντικά τη θεραπευτική σχέση και να μειώσει τα επίπεδα άγχους (Ho et al., 2024; León-Pérez et al., 2021).
Χιούμορ και ψυχική ευεξία στην οδοντιατρική
Η ψυχική υγεία και η ευεξία των οδοντιάτρων αποτελούν βασικούς παράγοντες για την αποδοτικότητά τους και την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχουν. Το επάγγελμα του οδοντιάτρου συχνά χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα στρες, λόγω των απαιτήσεων ακρίβειας, των διαρκών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, της πίεσης χρόνου και της διαχείρισης ασθενών με έντονο φόβο. Σε αυτό το περιβάλλον, το χιούμορ λειτουργεί ως ψυχολογική βαλβίδα εκτόνωσης, μειώνοντας τα επίπεδα έντασης και βοηθώντας στην επαναφορά συναισθηματικής ισορροπίας (Simione & Gnagnarella, 2023). Ειδικά οι προσαρμοστικές μορφές χιούμορ, όπως το αυτό-εξυψωτικό, σχετίζονται με καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση και αυξημένη ψυχική ανθεκτικότητα (Wellenzohn et al., 2018). Το χιούμορ βοηθά επίσης στη διατήρηση θετικής διάθεσης και αισιοδοξίας σε απαιτητικές επαγγελματικές περιστάσεις, προστατεύοντας από την επαγγελματική εξουθένωση.
Προσαρμοστικά στυλ χιούμορ και θετικές επιπτώσεις
Το κοινωνικό (affiliative) και το αυτό-εξυψωτικό (self-enhancing) χιούμορ είναι δύο μορφές χιούμορ που προάγουν την ψυχική υγεία και ενδυναμώνουν την ποιότητα των κοινωνικών σχέσεων. Το κοινωνικό χιούμορ ενισχύει τις σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού μέσα στην οδοντιατρική ομάδα, ενώ παράλληλα διευκολύνει την επικοινωνία με τους ασθενείς (Edwards & Martin, 2010). Το αυτό-εξυψωτικό χιούμορ, δηλαδή η ικανότητα να βλέπει κανείς τα προσωπικά του προβλήματα με μια θετική και χιουμοριστική ματιά, έχει συσχετιστεί με χαμηλότερα επίπεδα στρες και μεγαλύτερη συναισθηματική ανθεκτικότητα. Οι επαγγελματίες που κάνουν χρήση τέτοιου χιούμορ φαίνεται να αποφεύγουν την παγίδα της συναισθηματικής εξάντλησης, διατηρώντας τη δέσμευσή τους και την ικανοποίησή τους από την εργασία (Martin et al., 2003).
Δυσπροσαρμοστικά στυλ χιούμορ και αρνητικές επιπτώσεις
Σε αντίθεση με τις ευεργετικές μορφές, οι δυσπροσαρμοστικές εκφάνσεις του χιούμορ, όπως το επιθετικό (aggressive) και το αυτό-υποτιμητικό (self-defeating), σχετίζονται με επιβλαβείς συνέπειες. Το επιθετικό χιούμορ μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις μεταξύ συναδέλφων, δημιουργώντας κλίμα έντασης και ανταγωνισμού. Επίσης, μπορεί να βλάψει τη θεραπευτική σχέση με τον ασθενή, ειδικά όταν γίνεται αντιληπτό ως ειρωνεία ή περιφρόνηση (Watson, 2011). Το αυτό-υποτιμητικό χιούμορ, αν και μερικές φορές προσδίδει αίσθηση οικειότητας, σε υπερβολικό βαθμό αντικατοπτρίζει χαμηλή αυτοεκτίμηση και εσωτερική πίεση. Μακροπρόθεσμα μπορεί να ενισχύσει την ψυχολογική κόπωση και να μειώσει την εμπιστοσύνη στις ικανότητες του ίδιου του επαγγελματία (Simione & Gnagnarella, 2023).
Το χιούμορ ως προληπτικό μέτρο κατά της επαγγελματικής εξουθένωσης
Η επαγγελματική εξουθένωση αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τους οδοντιάτρους, καθώς συνδέεται με απώλεια ενδιαφέροντος για την εργασία, κυνισμό και συναισθηματική εξάντληση. Η ενσωμάτωση χιούμορ στην καθημερινότητα της κλινικής μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη αυτού του φαινομένου. Μέσα από τη δημιουργία θετικού κλίματος, την ενίσχυση της συλλογικότητας και τη συναισθηματική αποφόρτιση, το χιούμορ δρα ως «αντίδοτο» στον ψυχικό φόρτο (León-Pérez et al., 2021). Επιπλέον, η εκπαίδευση των επαγγελματιών στη χρήση προσαρμοστικών μορφών χιούμορ μπορεί να ενισχύσει την προσωπική τους ανθεκτικότητα και να μειώσει την πιθανότητα επαγγελματικής αποστασιοποίησης (Wellenzohn et al., 2018).
Χιούμορ και επικοινωνία με τους ασθενείς
Η σχέση οδοντιάτρου-ασθενούς είναι κομβικής σημασίας για την επιτυχία της θεραπευτικής διαδικασίας. Οι ασθενείς που αισθάνονται άνεση και ασφάλεια με τον επαγγελματία τείνουν να συνεργάζονται περισσότερο, να ακολουθούν τις οδηγίες και να επανέρχονται πιο εύκολα για επανεξετάσεις (Ho et al., 2025). Το χιούμορ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να «σπάσει ο πάγος», να μειώσει το άγχος και να διαμορφώσει μια θετική θεραπευτική εμπειρία (Penson et al., 2005). Είναι σημαντικό, ωστόσο, να χρησιμοποιείται με προσοχή και ενσυναίσθηση, αποφεύγοντας τις παγίδες της ειρωνείας ή του υπερβολικού αστεισμού, ειδικά σε περιπτώσεις ευάλωτων ή τρομαγμένων ασθενών.
Χιούμορ και συνεργασία στην οδοντιατρική ομάδα
Η συνοχή και η αποτελεσματική επικοινωνία εντός της οδοντιατρικής ομάδας είναι ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία κάθε μονάδας υγείας συμπεριλαμβανομένων των οδοντιατρείων. Το χιούμορ δρα ως καταλύτης για τη δημιουργία θετικού κλίματος, την ενίσχυση της εμπιστοσύνης και την πρόληψη των συγκρούσεων μεταξύ των μελών της ομάδας (Rosenberg et al., 2021). Όταν τα μέλη της ομάδας αισθάνονται ότι μπορούν να επικοινωνήσουν ελεύθερα, με ειλικρίνεια και χιούμορ, αυξάνονται τα επίπεδα δημιουργικότητας, η αλληλοϋποστήριξη και η συνολική απόδοση της ομάδας (Paredes-Saavedra et al., 2024).
"Το χιούμορ πρέπει να είναι ένα υπέροχο μεζεδάκι, όπως το χαβιάρι.
Ποτέ μην το πασαλείβεις παντού όπως τη μαρμελάδα."
Συμπέρασμα
Η χρήση του χιούμορ στην οδοντιατρική δεν είναι απλώς μια μορφή ψυχαγωγίας αλλά ένας μηχανισμός που μπορεί να επηρεάσει θετικά την ψυχική υγεία των επαγγελματιών, τη θεραπευτική εμπειρία των ασθενών και τη συνεργασία στις οδοντιατρικές ομάδες. Η ενθάρρυνση προσαρμοστικών μορφών χιούμορ μπορεί να ενισχύσει την επαγγελματική ανθεκτικότητα και να βελτιώσει συνολικά την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Edwards, K. R., & Martin, R. A. (2010). Humor Creation Ability and Mental Health: Are Funny People more Psychologically Healthy?. Europe’s Journal of Psychology, 6(3), 196-212. https://doi.org/10.5964/ejop.v6i3.213
Ho JCY, Chai HH, Lo ECM, Huang MZ, Chu CH. Strategies for Effective Dentist-Patient Communication: A Literature Review. Patient Prefer Adherence. 2024 Jul 1;18:1385-1394. doi: 10.2147/PPA.S465221.
Ho JCY, Chai HH, Luo BW, Lo ECM, Huang MZ, Chu CH. An Overview of Dentist-Patient Communication in Quality Dental Care. Dent J (Basel). 2025 Jan 14;13(1):31. doi: 10.3390/dj13010031.
León-Pérez, J.M.; Cantero-Sánchez, F.J.; Fernández-Canseco, Á.; León-Rubio, J.M. Effectiveness of a Humor-Based Training for Reducing Employees’ Distress. Int. J. Environ. Res. Public Health 2021, 18, 11177. https://doi.org/10.3390/ijerph182111177.
Martin, R. A., Puhlik-Doris, P., Larsen, G., Gray, J., & Weir, K. (2003). Individual differences in uses of humor and their relation to psychological well-being: Development of the Humor Styles Questionnaire. Journal of Research in Personality, 37(1), 48–75. https://doi.org/10.1016/S0092-6566(02)00534-2.
Paredes-Saavedra, M.; Vallejos, M.; Huancahuire-Vega, S.; Morales-García, W.C.; Geraldo-Campos, L.A. Work Team Effectiveness: Importance of Organizational Culture, Work Climate, Leadership, Creative Synergy, and Emotional Intelligence in University Employees. Adm. Sci. 2024, 14, 280. https://doi.org/10.3390/admsci14110280.
Penson RT, Partridge RA, Rudd P, Seiden MV, Nelson JE, Chabner BA, Lynch TJ Jr. Laughter: the best medicine? Oncologist. 2005 Sep;10(8):651-60. doi: 10.1634/theoncologist.10-8-651.
Rosenberg C, Walker A, Leiter M., Graffam J (2021) Humor in Workplace leadership: A Systematic Search Scoping Review. Front. Psychol. 12:610795. doi: 10.3389/fpsyg.2021.610795
Simione L, Gnagnarella C. Humor Coping Reduces the Positive Relationship between Avoidance Coping Strategies and Perceived Stress: A Moderation Analysis. Behav Sci (Basel). 2023 Feb 16;13(2):179. doi: 10.3390/bs13020179.
Watson K. Perspective: Serious play: teaching medical skills with improvisational theater techniques. Acad Med. 2011 Oct;86(10):1260-5. doi: 10.1097/ACM.0b013e31822cf858.
Wellenzohn S, Proyer RT, Ruch W (2018) Who Benefits From Humor-Based Positive Psychology Interventions? The Moderating Effectsof Personality Traits and Sense of Humor. Front. Psychol. 9:821. doi: 10.3389/fpsyg.2018.00821.
