#Τρέχουσες τάσεις στη δομή και οργάνωση του σύγχρονου οδοντιατρείου
Αντωνιάδου Μαρία
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Οδοντιατρικής Σχολής,
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Η οδοντιατρική πρακτική, όπως και άλλοι τομείς της υγείας, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις και ραγδαίες αλλαγές που οφείλονται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, το οποίο χαρακτηρίζεται από τα χαρακτηριστικά του VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity)(Taskan et al., 2022). Ο όρος VUCA, αρχικά χρησιμοποιούμενος από τον αμερικανικό στρατό, έχει επεκταθεί στον επιχειρηματικό κόσμο για να περιγράψει περιβάλλοντα με αυξημένη αστάθεια και αβεβαιότητα(Lanteri, 2023). Σε αυτό το πλαίσιο, η οδοντιατρική πρακτική καλείται να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες, όπως η τεχνολογική καινοτομία, η αλλαγή των αναγκών των ασθενών και η αυξανόμενη ανταγωνιστικότητα.
Η επίδραση του VUCA στην oδοντιατρική πρακτική
Η οδοντιατρική πρακτική, όπως και άλλοι τομείς της υγείας, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις και ραγδαίες αλλαγές που οφείλονται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, το οποίο χαρακτηρίζεται από τα χαρακτηριστικά του VUCA (Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity)(Taskan et al., 2022). Ο όρος VUCA, αρχικά χρησιμοποιούμενος από τον αμερικανικό στρατό, έχει επεκταθεί στον επιχειρηματικό κόσμο για να περιγράψει περιβάλλοντα με αυξημένη αστάθεια και αβεβαιότητα(Lanteri, 2023). Σε αυτό το πλαίσιο, η οδοντιατρική πρακτική καλείται να προσαρμοστεί σε νέες συνθήκες, όπως η τεχνολογική καινοτομία, η αλλαγή των αναγκών των ασθενών και η αυξανόμενη ανταγωνιστικότητα.
Η πολυπλοκότητα και αμφισημία στην oδοντιατρική φροντίδα
Η πολυπλοκότητα και η αμφισημία στην οδοντιατρική φροντίδα ανακύπτουν κυρίως από την προσπάθεια ενσωμάτωσης των οδοντιατρικών υπηρεσιών στο ευρύτερο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης. Αυτή η ενσωμάτωση απαιτεί συνεργασία με άλλους επαγγελματίες υγείας, όπως γιατρούς, φαρμακοποιούς και ειδικούς σε διαφορετικούς τομείς της ιατρικής. Η δυσκολία προκύπτει από το γεγονός ότι οι οδοντιατρικές υπηρεσίες συχνά λειτουργούν σε απομόνωση, χωρίς άμεση σύνδεση με τα υπόλοιπα τμήματα του συστήματος υγείας(Mosen et al., 2021). Αυτό δημιουργεί προκλήσεις στην επικοινωνία και τον συντονισμό μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, ειδικά όταν οι ασθενείς έχουν σύνθετες ανάγκες που απαιτούν διεπιστημονική προσέγγιση. Για παράδειγμα, ένας ασθενής με χρόνιες ασθένειες μπορεί να χρειάζεται οδοντιατρική φροντίδα που να είναι προσαρμοσμένη στην κατάσταση της υγείας του, αλλά αυτό απαιτεί στενή συνεργασία μεταξύ οδοντιάτρων και ιατρών.
Παράλληλα, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, όπως η ψηφιακή απεικόνιση και η τηλεοδοντιατρική, έχει φέρει νέες ευκαιρίες για τη βελτίωση της φροντίδας, αλλά και αμφισημία στην εφαρμογή τους (Summerfelt, 2011). Η ψηφιακή απεικόνιση επιτρέπει την καλύτερη διάγνωση και θεραπευτικό σχεδιασμό, ενώ η τηλεοδοντιατρική επιτρέπει την πρόσβαση σε οδοντιατρικές υπηρεσίες ακόμα και για άτομα σε απομακρυσμένες περιοχές (Mack et al., 2018). Ωστόσο, η υιοθέτηση αυτών των τεχνολογιών συνοδεύεται από ζητήματα που αφορούν την εφαρμογή τους στην καθημερινή πρακτική. Για παράδειγμα, οι κανονισμοί που διέπουν τη χρήση της τηλεοδοντιατρικής και της ψηφιακής τεχνολογίας διαφέρουν από χώρα σε χώρα, και μερικές φορές ακόμα και από περιοχή σε περιοχή (Jampani et al., 2011). Με τη σειρά του αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ασάφεια ως προς το ποια τεχνολογία είναι αποδεκτή ή ποιοι κανόνες εφαρμόζονται σε κάθε περίπτωση. Επιπλέον, οι οδοντίατροι συχνά δυσκολεύονται να ενσωματώσουν αυτές τις τεχνολογίες στις πρακτικές τους, είτε λόγω κόστους, είτε λόγω έλλειψης εκπαίδευσης και γνώσης σχετικά με το πώς να τις χρησιμοποιούν αποτελεσματικά. Συνεπώς, η πολυπλοκότητα αυξάνεται όταν προσπαθούν να συνδυάσουν νέες και παραδοσιακές μεθόδους θεραπείας, ενώ η αμφισημία έγκειται στο πώς θα εφαρμόσουν με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα αυτές τις νέες τεχνολογίες στην κλινική πράξη (Summerfelt, 2011).
Ομαδικές οδοντιατρικές πρακτικές και οικονομίες κλίμακας
Η τάση για τη δημιουργία μεγαλύτερων ομαδικών οδοντιατρικών πρακτικών έχει καταστεί κυρίαρχη, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Οι ομαδικές πρακτικές επωφελούνται από τις οικονομίες κλίμακας, που τους επιτρέπουν να μειώνουν το κόστος και να προσφέρουν υψηλής ποιότητας υπηρεσίες με χαμηλότερο κόστος(Atchison et al., 2022). Παραδείγματα αυτών των οικονομικών πλεονεκτημάτων περιλαμβάνουν την καλύτερη διαπραγμάτευση τιμών για τον εξοπλισμό και τα υλικά, καθώς και τη μείωση του κόστους λειτουργίας μέσω κεντρικής διαχείρισης (Wong & Irving, 2020). Επιπλέον, οι μεγάλες ομαδικές πρακτικές έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν εκπαιδευτικά σεμινάρια στο προσωπικό τους, εξοικονομώντας έτσι περαιτέρω πόρους (Atchison et al., 2022). Για παράδειγμα, οι ομαδικές πρακτικές, όπως οι Dental Service Organizations (DSOs), κατέχουν πλέον σημαντικό μερίδιο της αγοράς οδοντιατρικών υπηρεσιών, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, και η ανάπτυξή τους αναμένεται να συνεχιστεί (Holden, Adam & Thomson, 2022). Σε αυτό το μοντέλο, οι οδοντίατροι εργάζονται ως υπάλληλοι με σταθερούς μισθούς, κάτι που προσφέρει οικονομική σταθερότητα αλλά περιορίζει τη δυνατότητα για μεγαλύτερα κέρδη.
Οδοντίατρος-υπάλληλος vs. ελεύθερος επαγγελματίας
Η διαφορά μεταξύ οδοντιάτρων που εργάζονται ως υπάλληλοι και εκείνων που λειτουργούν ως ελεύθεροι επαγγελματίες είναι ενδεικτική των οικονομικών και επαγγελματικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο κλάδος στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες. Η οικονομική κρίση που έπληξε την Ελλάδα έχει ασκήσει έντονες πιέσεις στις μικρότερες, ανεξάρτητες οδοντιατρικές κλινικές. Οι νεότεροι οδοντίατροι, που δεν διαθέτουν το κεφάλαιο για να ξεκινήσουν τη δική τους πρακτική ή να αντέξουν οικονομικά τα αρχικά κόστη, στρέφονται όλο και περισσότερο σε θέσεις εργασίας ως υπάλληλοι σε μεγάλες οδοντιατρικές αλυσίδες ή κλινικές (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2023).
Η επαγγελματική κατάσταση των οδοντιάτρων στην Ελλάδα επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Το αυξημένο κόστος εξοπλισμού, όπως μηχανήματα ψηφιακής ακτινογραφίας και σύγχρονα οδοντιατρικά εργαλεία, σε συνδυασμό με τα υψηλά ενοίκια, ειδικά σε αστικά κέντρα, καθιστούν την έναρξη και τη διατήρηση μιας ιδιωτικής οδοντιατρικής κλινικής ιδιαίτερα δαπανηρή. Παράλληλα, η μειωμένη αγοραστική δύναμη των ασθενών έχει μειώσει τη ζήτηση για ιδιωτικές οδοντιατρικές υπηρεσίες, αφού πολλοί ασθενείς αποφεύγουν να επενδύσουν σε ακριβές οδοντιατρικές θεραπείες λόγω της οικονομικής τους κατάστασης (Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2023). Αντίθετα, σε χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, το περιβάλλον είναι πιο ευνοϊκό για τους ανεξάρτητους οδοντιάτρους. Τα καλά δομημένα συστήματα ασφάλισης υγείας σε αυτές τις χώρες παρέχουν οικονομική σταθερότητα, καλύπτοντας σημαντικό μέρος των οδοντιατρικών δαπανών για τους ασθενείς. Αυτό επιτρέπει στους ασθενείς να έχουν πρόσβαση σε οδοντιατρική φροντίδα χωρίς να αντιμετωπίζουν δυσβάσταχτο οικονομικό κόστος, διατηρώντας έτσι τη ζήτηση για τις υπηρεσίες των ελεύθερων επαγγελματιών οδοντιάτρων υψηλή (Singh & Purohit, 2013). Επιπλέον, η ύπαρξη κρατικών ή ιδιωτικών χρηματοδοτικών προγραμμάτων διευκολύνει την απόκτηση σύγχρονου εξοπλισμού και υλικών, δίνοντας τη δυνατότητα στους οδοντιάτρους να ανταγωνιστούν καλύτερα τις μεγάλες οδοντιατρικές αλυσίδες.
Η σύγκριση αυτή αναδεικνύει τη σημασία των οικονομικών και πολιτικών παραγόντων στη διαμόρφωση της επαγγελματικής σταδιοδρομίας των οδοντιάτρων. Στην Ελλάδα, οι νέοι οδοντίατροι βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με το δίλημμα της επιλογής μεταξύ ενός πιο σταθερού, αλλά περιορισμένου επαγγελματικά ρόλου ως υπάλληλοι και της αβεβαιότητας που συνεπάγεται η λειτουργία μιας ανεξάρτητης επιχείρησης. Αντίθετα, σε χώρες με σταθερότερα οικονομικά και υγειονομικά συστήματα, η επιλογή της ανεξαρτησίας για τους οδοντιάτρους είναι πιο βιώσιμη και ελκυστική (Singh & Purohit, 2013).
Οι νέες γενιές οδοντιάτρων και οι στρατηγικές επιλογές
Οι νέες γενιές οδοντιάτρων αντιμετωπίζουν ένα πολύπλοκο και μεταβαλλόμενο επαγγελματικό τοπίο, το οποίο διαφοροποιείται σημαντικά από αυτό που βίωσαν οι προηγούμενες γενιές. Οι σημερινοί νέοι οδοντίατροι βρίσκονται αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες, καθώς οι κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η οδοντιατρική.
Η μελέτη με εφαρμογή της ανάλυσης SWOT που πραγματοποιήθηκε από την Οδοντιατρική Σχολή της Αθήνας (Antoniadou & Kanellopoulou, 2024), ανέδειξε τις βασικές δυνάμεις, αδυναμίες, ευκαιρίες και απειλές που σχετίζονται με την επαγγελματική ζωή των νέων οδοντιάτρων. Ένα από τα κύρια ζητήματα που αντιμετωπίζουν είναι η έλλειψη εμπειρίας στη διαχείριση μιας ανεξάρτητης πρακτικής, κάτι που κάνει τους νέους επαγγελματίες να αισθάνονται αβέβαιοι ως προς το πώς θα ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις της επιχειρηματικής πτυχής του επαγγέλματος. Η δημιουργία και διαχείριση μιας οδοντιατρικής κλινικής απαιτεί ικανότητες σε τομείς όπως η λογιστική, το μάρκετινγκ και η διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, κάτι που δεν καλύπτεται επαρκώς από τις παραδοσιακές σπουδές στην οδοντιατρική (Αntoniadou & Kanellopoulou, 2024). Παράλληλα, οι νέοι οδοντίατροι καλούνται να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Η ψηφιακή τεχνολογία, η τηλεοδοντιατρική, οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές για προσθετική οδοντιατρική και οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για διαγνωστικούς σκοπούς είναι μερικά από τα εργαλεία που ανοίγουν νέες προοπτικές για τους οδοντιάτρους. Αυτές οι τεχνολογίες μπορούν να μειώσουν το λειτουργικό κόστος και να βελτιώσουν την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, δίνοντας στους νέους επαγγελματίες ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί επίσης μια σημαντική ευκαιρία για τους νέους οδοντιάτρους. Καθώς αυξάνεται η ζήτηση για οδοντιατρικές υπηρεσίες από ηλικιωμένους ασθενείς, που συχνά χρειάζονται πιο σύνθετες θεραπείες λόγω της γενικής φθοράς των δοντιών, οι νέοι επαγγελματίες μπορούν να επικεντρωθούν σε εξειδικευμένες υπηρεσίες, όπως η εμφυτευματολογία ή η προσθετική οδοντιατρική, για να καλύψουν αυτές τις ανάγκες. Ωστόσο, παρόλο που η εργασία σε μεγάλες ομαδικές πρακτικές ή οδοντιατρικές κλινικές προσφέρει μεγαλύτερη σταθερότητα και ασφάλεια εισοδήματος, πολλοί νέοι επαγγελματίες αισθάνονται περιορισμένοι. Η εργασία σε τέτοιες δομές μπορεί να μην προσφέρει τον ίδιο βαθμό ανεξαρτησίας και επιχειρηματικής ελευθερίας που προσφέρει η ανεξάρτητη πρακτική. Πολλοί νέοι οδοντίατροι επιθυμούν να έχουν τον έλεγχο της δικής τους κλινικής και να μπορούν να αναπτύξουν τη δική τους στρατηγική, αλλά αναγνωρίζουν ότι οι προκλήσεις της επιχειρηματικότητας είναι μεγάλες. Συνολικά, οι νέοι οδοντίατροι πρέπει να σταθμίσουν τις επιλογές τους μεταξύ της μεγαλύτερης ασφάλειας που προσφέρει η εργασία σε μεγάλες δομές και των προκλήσεων και ευκαιριών που παρουσιάζει η ανεξάρτητη πρακτική. Η κατανόηση των παραγόντων που διαμορφώνουν το σύγχρονο οδοντιατρικό περιβάλλον είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη στρατηγικών επιλογών που θα επιτρέψουν στους νέους επαγγελματίες να επιτύχουν μακροπρόθεσμα στην καριέρα τους (Antoniadou & Kanellopoulou, 2024).
Τηλεοδοντιατρική: Σύγχρονη πρακτική και προκλήσεις
Η τηλεοδοντιατρική αναδύθηκε ως κρίσιμη καινοτομία στην οδοντιατρική φροντίδα, ιδιαίτερα κατά την πανδημία COVID-19. Προσφέρει τη δυνατότητα απομακρυσμένης διάγνωσης και συμβουλών, καθιστώντας την ιδιαίτερα σημαντική για ευάλωτους ασθενείς ή για όσους βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, η τηλεοδοντιατρική συμβάλλει στη μείωση του κόστους και τον έλεγχο των χρόνιων παθήσεων, προσφέροντας έγκαιρη παρέμβαση που μπορεί να αποτρέψει έκτακτες καταστάσεις (Jones et al., 2022). Ωστόσο, παραμένουν προκλήσεις, όπως η έλλειψη υποδομών και ρυθμιστικών πλαισίων, που δυσχεραίνουν την εφαρμογή της σε πολλές περιοχές (Smith & Lee, 2021). Η υιοθέτηση της τηλεοδοντιατρικής απαιτεί επίσης την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους επαγγελματίες υγείας, ώστε να είναι ικανοί να χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα (Doe, 2023). Στο μέλλον, η τηλεοδοντιατρική αναμένεται να επωφεληθεί από εργαλεία όπως η τεχνητή νοημοσύνη, ενισχύοντας την αποδοτικότητα της φροντίδας (Adams et al., 2024).
Ενσωμάτωση της οδοντιατρικής στη γενική υγειονομική φροντίδα
Η συνειδητοποίηση ότι η στοματική υγεία είναι αναπόσπαστο μέρος της γενικής υγείας έχει οδηγήσει σε αυξανόμενες προσπάθειες ενσωμάτωσης της οδοντιατρικής στις γενικές υπηρεσίες υγείας. Αυτή η ολιστική προσέγγιση αναδεικνύει την ανάγκη για συντονισμένη φροντίδα, ιδίως για πληθυσμούς με χρόνιες ασθένειες, που μπορούν να επωφεληθούν από τη σύνδεση της στοματικής με τη συστημική υγεία (Mosen et al., 2021; Walji et al., 2017). Η ενσωμάτωσή της δεν είναι μόνο ιατρικά αναγκαία, αλλά και οικονομικά επιτακτική, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονόμηση κόστους και βελτιστοποίηση πόρων του συστήματος υγείας (Varzakas & Antoniadou, 2024). Η υιοθέτηση πρακτικών υγιεινής διατροφής και βιώσιμων προϊόντων στοματικής φροντίδας συμβάλλει στη βελτίωση της στοματικής υγείας και στη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης του συστήματος. Επιπλέον, η ενσωμάτωση της οδοντιατρικής στο γενικό σύστημα υγείας προσφέρει σημαντικά οικονομικά πλεονεκτήματα μέσω της πρόληψης και της πρώιμης διάγνωσης ασθενειών. Για παράδειγμα, οι ασθενείς με περιοδοντικά προβλήματα που παρακολουθούνται τακτικά μπορούν να αποφεύγουν σοβαρές επιπλοκές στην υγεία τους (Varzakas & Antoniadou, 2024). Η αποτελεσματική ενσωμάτωσή της λοιπόν μπορεί να μειώσει τις περιττές επαναλήψεις εξετάσεων και να βελτιώσει τη συνεργασία μεταξύ των επαγγελματιών υγείας (Kalendarian et al., 2016).
Η ενσωμάτωσή της απαιτεί επίσης αλλαγές στην εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, προκειμένου να κατανοούν τη σχέση μεταξύ στοματικής και συστημικής υγείας. Εκπαιδευτικά προγράμματα που προάγουν τη συνεργασία μεταξύ διαφορετικών ειδικοτήτων είναι κρίσιμα για την παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας (Varzakas & Antoniadou, 2024). Με αυτόν τον τρόπο, η ενσωμάτωση της οδοντιατρικής στη γενική υγειονομική φροντίδα θα πρέπει να θεωρείται ιατρικά απαραίτητη και οικονομικά συμφέρουσα. Απαιτεί ωστόσο αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών, ανάπτυξη κοινών υποδομών, και επενδύσεις σε βιώσιμες πρακτικές. Η προώθηση πολιτικών που ενισχύουν αυτή την ενσωμάτωση μπορεί να μειώσει το κόστος και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών, οδηγώντας σε ένα πιο βιώσιμο και αποδοτικό σύστημα υγείας.
Ο ρόλος του βοηθητικού προσωπικού στην οδοντιατρική
Η αναγνώριση της αξίας των επαγγελματιών βοηθητικής άσκησης της οδοντιατρικής, όπως οι οδοντικοί υγιεινολόγοι και οι βοηθοί οδοντιάτρων, έχει οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές στους ρόλους τους παγκοσμίως. Αυτοί οι επαγγελματίες είναι κρίσιμοι για την αύξηση της προσβασιμότητας στην οδοντιατρική φροντίδα, ειδικά σε αγροτικές και υποεξυπηρετούμενες κοινότητες, όπου η έλλειψη οδοντιάτρων είναι πιο έντονη (Langelier et al., 2016). Η ενσωμάτωσή τους έχει αποδειχθεί ότι μειώνει το κόστος της φροντίδας, προάγοντας πιο ολοκληρωμένες υπηρεσίες. Στην Ελλάδα, όμως, η κατάσταση είναι διαφορετική. Η ελληνική νομοθεσία δεν αναγνωρίζει τους οδοντικούς υγιεινολόγους ως ανεξάρτητους επαγγελματίες, περιορίζοντας την ικανότητά τους να παρέχουν βασικές υπηρεσίες, όπως καθαρισμοί και προληπτικές θεραπείες. Αυτό δημιουργεί ένα νομοθετικό κενό που μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την ποιότητα της φροντίδας και την ασφάλεια των ασθενών στο μέλλον αλλά και για τη διασφάλιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων όλων των εργαζομένων στον κλάδο της οδοντιατρικής. Χωρίς ρύθμιση, βοηθοί οδοντιάτρων, χωρίς κατάλληλη εκπαίδευση, μπορεί να εκτελούν οδοντιατρικές πράξεις, θέτοντας σε κίνδυνο την ποιότητα της φροντίδας.
Η ελεύθερη διακίνηση επαγγελματιών υγείας στην Ε.Ε. εντείνει τον κίνδυνο αυτό, καθώς οδοντικοί υγιεινολόγοι από άλλες χώρες με αναγνωρισμένα δικαιώματα θα μπορούν να έρθουν στην Ελλάδα και να ασκήσουν το επάγγελμα τους. Αν δεν υπάρξουν νομοθετικές ρυθμίσεις, οι ντόπιοι επαγγελματίες θα βρεθούν σε μειονεκτική θέση και οι ασθενείς δεν θα γνωρίζουν αν λαμβάνουν φροντίδα από πιστοποιημένους ή ανειδίκευτους επαγγελματίες. Η έλλειψη λοιπόν ενός σαφούς νομικού πλαισίου για τους επαγγελματίες βοηθητικής άσκησης της οδοντιατρικής δημιουργεί έναν ανασφαλή επαγγελματικό χώρο στην Ελλάδα. Για το λόγο αυτό είναι κρίσιμο να καθιερωθούν εκπαιδευτικά και νομικά πλαίσια για να διασφαλιστεί η ποιότητα της οδοντιατρικής φροντίδας. Επίσης η ηγεσία του κλάδου πρέπει να δράσει άμεσα για να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Ορισμένα κρίσιμα μέτρα περιλαμβάνουν:
1. Θέσπιση εκπαιδευτικών πρωτοκόλλων και πιστοποιήσεων: Οι βοηθοί οδοντιάτρων θα πρέπει να εκπαιδεύονται σε καθορισμένα προγράμματα και να λαμβάνουν πιστοποιήσεις, διασφαλίζοντας έτσι την ποιότητα της φροντίδας.
2. Αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων: Σαφή δικαιώματα πρέπει να θεσπιστούν για τους οδοντικούς υγιεινολόγους με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα για μελλοντική πιθανή εφαρμογή του θεσμού, και τους βοηθούς οδοντιατρείου προκειμένου να αναγνωριστούν οι υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν αυτή τη στιγμή στον κλάδο.
3. Ενίσχυση της επιτήρησης και της εφαρμογής ρυθμιστικών μέτρων: Ενίσχυση της εποπτείας από τους οδοντιατρικούς συλλόγους για τη διασφάλιση τήρησης των επαγγελματικών προτύπων και αποτροπή εκμετάλλευσης των βοηθών.
Αλλαγές στις προσδοκίες των καταναλωτών και αυτοδιαχείριση στην οδοντιατρική
Οι σύγχρονοι ασθενείς απαιτούν μεγαλύτερη διαφάνεια και εξατομικευμένες υπηρεσίες υγείας. Η τεχνολογία και η ευρεία χρήση του διαδικτύου έχουν μεταβάλλει τις προσδοκίες τους, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να ενημερώνονται για τις διαθέσιμες επιλογές και να κάνουν πιο συνειδητές επιλογές (Iyer et al., 2024). Οι νέες αυτές ανάγκες οδηγούν σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο παροχής και προώθησης της οδοντιατρικής φροντίδας, δημιουργώντας προκλήσεις για τους επαγγελματίες του κλάδου. Με την αύξηση του πληθυσμού και την πολυμορφία των ασθενών, η οδοντιατρική φροντίδα πρέπει να προσαρμοστεί σε ένα νέο δυναμικό περιβάλλον. Οι ασθενείς με ειδικές ανάγκες ή διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές απαιτούν προσβάσιμη και φιλική προς τον χρήστη φροντίδα (Karnaki et al., 2022). Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ανάγκη των ηλικιωμένων και των ατόμων με ειδικές ανάγκες για ποιοτική φροντίδα, που απαιτεί ψυχολογική υποστήριξη και εξατομικευμένη επικοινωνία (Mills et al., 2023). Για κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις, μια από τις κύριες προκλήσεις για την οδοντιατρική στην Ελλάδα είναι η εφαρμογή νέων μεθόδων, όπως η χρήση πρωτοξειδίου του αζώτου για τη διαχείριση του πόνου και του άγχους (Biasotto et al., 2024). Η κατάλληλη εκπαίδευση και πιστοποίηση όλης της οδοντιατρικής ομάδας είναι απαραίτητες, καθώς η εφαρμογή αυτών των θεραπειών απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και σαφέστατα ομαδική εργασία. Επιπλέον, είναι κρίσιμο να θεσπιστούν αυστηροί κανονισμοί για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση των οδοντιάτρων, αποφεύγοντας την άναρχη διεξαγωγή σεμιναρίων χωρίς πιστοποίηση. Οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει και σε αυτό το σημείο να αναλάβουν ρόλο στη ρύθμιση της ποιότητας της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των οδοντιάτρων και του βοηθητικού προσωπικού (ΕΟΟ, ΙΕΘΕ).
Τελικές προκλήσεις και προτάσεις για το μέλλον της οδοντιατρικής
Η ταχύτητα των αλλαγών και η πολυπλοκότητα του περιβάλλοντος θα δημιουργήσουν προκλήσεις για τους επαγγελματίες της οδοντιατρικής. Με την αύξηση των αποφοίτων και τον ανταγωνισμό, η πρόβλεψη για τους νέους επαγγελματίες είναι δυσοίωνη, ιδίως καθώς οι οδοντικοί υγιεινολόγοι παρέχουν θεραπείες με χαμηλότερο κόστος και η τάση απόδοσης επαγγελματικών δικαιωμάτων σε αυτήν την επαγγελματική ομάδα στο εξωτερικό προϊδεάζει για αλλαγές και στο εσωτερικό. Για να επιβιώσουν, οι οδοντιατρικές πρακτικές πρέπει να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη για διάγνωση και διαχείριση ασθενών (Balaban et al., 2021). Επίσης, η ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων μέσω εκπαίδευσης είναι αναγκαία, ιδίως για την ενσωμάτωση βιώσιμων πρακτικών, ενίσχυσης του προσωπικού και στρατηγικής διαχείρισης των σύγχρονων οδοντιατρικών δομών (Yeager & Bauer-Wu, 2013).
Συμπερασματικά, οι οδοντιατρικές υπηρεσίες πρέπει να προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες των ασθενών και να υιοθετήσουν ένα σύστημα αυστηρής ρύθμισης για την ποιότητα της εκπαίδευσης. Όπως είπε ο Χέμινγουεϊ, «Δεν είναι αυτό που έχουμε αλλά αυτό που κάνουμε με όσα έχουμε που μας καθορίζει».
Βιβλιογραφία
• Antoniadou, M.; Kanellopoulou, A. Educational Approach: Application of SWOT Analysis for Assessing Entrepreneurial Goals in Senior Dental Students. Eur. J. Investig. Health Psychol. Educ. 2024, 14, 753-766. https://doi.org/10.3390/ejihpe14030049
• Atchison, K.A.; Fellows, J.L.; Inge, R.E.; Valachovic, R.W. The Changing Face of Dentistry: Perspectives on Trends in Practice Structure and Organization. JDR Clinical & Translational Research 2022, 7(1_suppl), 25S-30S. https://doi.org/10.1177/23800844221116836.
• Balaban, C.; Inam, W.; Kennedy, R.; Faiella, R. The Future of Dentistry: How AI is Transforming Dental Practices. Compend Contin Educ Dent. 2021, 42(1), 14-17. PMID: 33481621.
• Biasotto, M.; Poropat, A.; Porrelli, D.; Ottaviani, G.; Rupel, K.; Preda, M.T.B.; Di Lenarda, R.; Gobbo, M. Dental Treatment in Special Needs Patients and Uncooperative Young Children: A Retrospective Study. Medicina 2024, 60, 91. https://doi.org/10.3390/medicina60010091.
• Bonny, T.; Al Nassan, W.; Obaideen, K.; Al Mallahi, M.N.; Mohammad, Y.; El-Damanhoury, H.M. Contemporary Role and Applications of Artificial Intelligence in Dentistry. F1000Res. 2023, 12, 1179. https://doi.org/10.12688/f1000research.140204.1.
• Cavender, A.; Gladson, V.G.; Cummings, J. Curanderismo in Appalachia: The Use of Remedios Caseros among Latinos in Northeastern Tennessee. J Appalachian Studies 2011, 17, 144-167.
• Dhingra, K. Artificial Intelligence in Dentistry: Current State and Future Directions. The Bulletin of the Royal College of Surgeons of England 2023, 105(8). https://doi.org/10.1308/rcsbull.2023.132.
• Fitch, P. Cultural Competence and Dental Hygiene Care Delivery: Integrating Cultural Care into the Dental Hygiene Process of Care. J Dent Hyg. 2004, 78, 11-21.
• Ghaffari, M.; Zhu, Y.; Shrestha, A. A Review of Advancements of Artificial Intelligence in Dentistry. Dentistry Review 2024, 4(2), 100081. https://doi.org/10.1016/j.dentre.2024.100081.
• Glassman, P.; Meyerowitz, C. Postdoctoral Education in Dentistry: Preparing Dental Practitioners to Meet the Oral Health Needs of America in the 21st Century. J Dent Educ. 1999, 63(8), 615-625. PMID: 10478196.
• Holden, A.C.L.; Adam, L.; Thomson, W.M. Dentists' Perspectives on Commercial Practices in Private Dentistry. JDR Clin Trans Res. 2022, 7(1), 29-40. https://doi.org/10.1177/2380084420975700.
• Islam, M.R.R.; Islam, R.; Ferdous, S.; Watanabe, C.; Yamauti, M.; Alam, M.K.; Sano, H. Teledentistry as an Effective Tool for the Communication Improvement between Dentists and Patients: An Overview. Healthcare (Basel) 2022, 10(8), 1586. https://doi.org/10.3390/healthcare10081586.
• Iyer, P.I.; Itaya, L.; Alvear Fa, B. The Changing Face of Dentistry: Why Cultural Humility is a Practice Builder. JADA 2024. https://doi.org/10.1016/j.adaj.2023.12.003.
• Karnaki, P.; Katsas, K.; Diamantis, D.V.; Riza, E.; Rosen, M.S.; Antoniadou, M.; Gil-Salmerón, A.; Grabovac, I.; Linou, A. Dental Health, Caries Perception and Sense of Discrimination among Migrants and Refugees in Europe: Results from the Mig-HealthCare Project. Appl. Sci. 2022, 12, 9294. https://doi.org/10.3390/app12189294.
• Lanteri A. Stop Saying “We Live in VUCA Times”. California Review Management. 2023. Available online: https://cmr.berkeley.edu/2023/11/stop-saying-we-live-in-vuca-times/ (accessed on 17 September 2024).
• Lekas, H.M.; Pahl, K.; Fuller Lewis, C. Rethinking Cultural Competence: Shifting to Cultural Humility. Health Serv Insights 2020, 13, 1178632920970580.
• LeResche, L. Commentary: The Changing Face of Dentistry. JDR Clin Trans Res. 2022, 7(1_suppl), 40S-46S. https://doi.org/10.1177/23800844221116840.
• Mills, A.; Berlin-Broner, Y.; Levin, L. Improving Patient Well-Being as a Broader Perspective in Dentistry. Int Dent J. 2023, 73(6), 785-792. https://doi.org/10.1016/j.identj.2023.05.005.
• Niknam, F.; Sharifian, R.; Bashiri, A.; et al. Tele-dentistry, Its Trends, Scope, and Future Framework in Oral Medicine; A Scoping Review During January 1999 to December 2021. Arch Public Health 2023, 81, 104. https://doi.org/10.1186/s13690-023-01128-w.
• Singh, A.; Purohit, B.M. Addressing Oral Health Disparities, Inequity in Access and Workforce Issues in a Developing Country. Int Dent J. 2013, 63(5), 225-229. https://doi.org/10.1111/idj.12035.
• Smith, S.G.; Lee, A.; Gilbert, J.M. ADEA Faculty Diversity Toolkit. American Dental Education Association 2020.
• Taskan, B.; Junça-Silva, A.; Caetano, A. Clarifying the Conceptual Map of VUCA: A Systematic Review. International Journal of Organizational Analysis 2022, 30(7), 196-217. https://doi.org/10.1108/IJOA-02-2022-3136.
• Top university ranking. https://www.topuniversities.com/university-subject-rankings/dentistry?page=4 (accessed on 17 September 2024).
• Varzakas, T.; Antoniadou, M. A Holistic Approach for Ethics and Sustainability in the Food Chain: The Gateway to Oral and Systemic Health. Foods 2024, 13, 1224. https://doi.org/10.3390/foods13081224.
• Walji, M.F.; Karimbux, N.Y.; Spielman, A.I. Person-Centered Care: Opportunities and Challenges for Academic Dental Institutions and Programs. J Dent Educ. 2017, 81, 1265-1272.
• Wong, G.; Irving, M. The Changing Face of Dental Practice: Emerging Models of Team Care in Australia. Br Dent J 2020, 228, 767–772. https://doi.org/10.1038/s41415-020-1529-3.
• Yeager, K.A.; Bauer-Wu, S. Cultural Humility: Essential Foundation for Clinical Researchers. Appl Nurs Res. 2013, 26, 251-256.
